Volgens Nietzsche is eeuwige terugkeer de natuurlijke staat van bestaan. Er is oneindig veel tijd en een eindig aantal gebeurtenissen, dus dezelfde gebeurtenissen blijven zich steeds weer herhalen.
Ik weet niet zeker of deze theorie algemeen geldig is, maar als het gaat over profetieën over robots die onze banen komen stelen, lijkt ze zeker een kern van waarheid te bevatten.
Door de geschiedenis heen heeft de impact van nieuwe technologieën op de werkgelegenheid tot angst en vrees geleid. Gezien het aantal keren dat de robotapocalyps op de arbeidsmarkt de afgelopen eeuwen is aangekondigd, is het een klein wonder dat er nog jobs over zijn.
Denk bijvoorbeeld aan deze beroemde doemdenkers:
- In de jaren 1590 weigerde koningin Elizabeth een patent te verlenen aan een breimachine, met de woorden: “Denk eens wat de uitvinding zou kunnen doen met mijn arme onderdanen. Het zou hen zeker te gronde richten door hen van hun werk te beroven, waardoor ze bedelaars zouden worden.”
- In het begin van de 19e eeuw schopte een groep revolutionaire Engelse textielarbeiders, de Luddieten, rel in textielfabrieken. Ze vernietigden machines, uit angst dat hun jobs zouden verdwijnen door automatisering. Karl Marx, John Stuart Mill en vele andere invloedrijke denkers gaven een diep pessimistische kijk op hoe technologie en automatisering de massa tot werkloosheid en armoede zouden drijven.
- De wereldwijde robothysterie bereikte een hoogtepunt in de jaren dertig. In 1933 bedroeg de werkloosheid in de VS maar liefst 25% als gevolg van de Grote Depressie, en velen gaven de schuld aan robots. De American Federation of Musicians besteedde bijvoorbeeld meer dan vijfhonderdduizend dollar aan advertenties om de opmars van ‘robotmuziek’ te bestrijden – opnames op grammofoonplaten, die ‘alle professionele muzikanten snel werkloos zullen maken’.
- Het einde van de jaren vijftig en zestig zagen een andere manifestatie van robofobie, met krantenkoppen als:
- Het is merkwaardig dat de Belgische socialistische krant Le Peuple de publieke opening van het Atomium in Brussen in 1958 bestempelde als de triomf van de mens over robots, een manifestatie van optimisme en geloof in de toekomst.
Tegenwoordig is robothysterie weer in volle zwang. Veel prominente denkers voorspellen massale werkloosheid als gevolg van nieuwe technologieën die de werkplek binnenkomen. Je hebt de voorspellingen wel gehoord: 50% van alle jobs wordt de komende 10 jaar geautomatiseerd. Robots zullen onze banen vernietigen, en we zijn er niet klaar voor.
Zal het deze keer anders zijn? Of zullen toekomstige generaties terugkijken op de huidige uitbraak van robofobie en deze als even onterecht classificeren als de eerdere manifestaties?
Ik heb de neiging om de interpretatie van Nietzsche te volgen, namelijk dat het bestaan van de eeuwige terugkeer geruststellend is.
